Τι είναι χημειοθεραπεία;

• Η χημειοθεραπεία είναι μια μορφή θεραπευτικής αγωγής κατά του καρκίνου.
• Η χημειοθεραπεία στηρίζεται στη χρήση φαρμάκων για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων.
• Μπορεί να συνδυαστεί με την ακτινοβολία και τις χειρουργικές επεμβάσεις και μπορεί να εξαφανίσει εντελώς τον καρκίνο ή να τον περιορίσει.

Πως λειτουργεί;

Ο κύριος στόχος της χημειοθεραπείας είναι η καταπολέμηση των καρκινικών κυττάρων. Τις περισσότερες φορές απαιτείται συνδυασμός χημειοθεραπευτικών φαρμάκων για την καλύτερη αντιμετώπιση των διαφόρων μορφών και σταδίων του καρκίνου.

Η χημειοθεραπεία, εκτός από το γεγονός ότι σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα, μπορεί να ανακουφίζει από τον πόνο που προκαλεί ο καρκίνος κάτι που προσφέρει σημαντική βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς.

Πώς χορηγείται;

Η χημειοθεραπεία συνήθως χορηγείται:

• από το στόμα με τη μορφή χαπιών ή διαλυμάτων
• υποδόρια
• κύριος τρόπος χορήγησης είναι ενδοφλεβίως, είτε με γρήγορη χορήγηση, είτε με συνεχή έγχυση.

Η συχνότητα χορήγησης, ανάλογα με το πρόγραμμα χημειοθεραπείας που έχει επιλεγεί, μπορεί να είναι:

• καθημερινά
• κάθε εβδομάδα
• κάθε τρεις εβδομάδες
• μια φορά το μήνα
• κάθε έξι βδομάδες

Πότε χορηγείται;

• Προεγχειρητικά όταν έχει στόχο την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων προτού αυτά μετακινηθούν και προκαλέσουν μετάσταση του καρκίνου άλλα κυρίως την σμίκρυνση του όγκου ώστε να γίνει εφικτή μια συντηρητική χειρουργική επέμβαση.
• Μετεγχειρητικά, καλείται επικουρική και σκοπό έχει  την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων που πιθανώς να διέφυγαν κατά την διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης με αποτέλεσμα την ελάττωση του κινδύνου επανεμφάνισης του όγκου.
• Όταν η νόσος επανεμφανίζεται, τότε ανάλογα με την σειρά χορήγησης χαρακτηρίζεται ως 1ης γραμμής 2ης γραμμής, 3ης γραμμής. Δίδεται για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων καλείται ανακουφιστική ή παρηγορητική.

Ποιες είναι οι παρενέργειες;

Άμεσες

• ναυτία και έμετος
• καταβολή και αδυναμία
• αλωπεκία (τριχόπτωση από τα μαλλιά της κεφαλής)
• στοματίτιδα, γαστρίτιδα, κολίτιδα
• δερματικά εξανθήματα
• αλλεργικές αντιδράσεις
• λευκοπενία και πυρετό
• αναιμία
• μυελοτοξικότητα, θρομβοπενία και αιματώματα

Όψιμες – μετά τις 6 εβδομάδες από την χορήγηση

Απώτερες – εμφανίζονται μήνες ή και χρόνια μετά την χορήγηση των χημειοθεραπευτικών παραγόντων.

• Αμηνόρροια
• Στείρωση

Πώς αντιμετωπίζονται οι παρενέργειες;

Το κάθε  φάρμακο έχει τις δικές του ανεπιθύμητες ενέργειες.

Οι παρενέργειες εξαρτώνται από το είδος και τη δόση του φαρμάκου που χορηγείται. Υπάρχουν μέτρα τα οποία μπορεί να λάβει ο ασθενής για να αποφύγει ή να μετριάσει την ισχύ των παρενεργειών της χημειοθεραπείας.

Οι ιατροί είναι άριστα ενημερωμένοι για την πιθανή εμφάνιση των ανεπιθύμητων ενεργειών και του καλύτερου τρόπου αντιμετώπισης τους.

Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση που μολυνθείτε;

Εάν αναπτύξετε οποιοδήποτε από τα ακόλουθα συμπτώματα ενώ κάνετε χημειοθεραπεία – ή μέσα στις επόμενες 4 εβδομάδες μετά το τέλος της – πρέπει να επικοινωνήσετε άμεσα μαζί μας:

• Θερμοκρασία άνω των 38οC
• Πονόλαιμο
• Θωρακικό Βήχα
• Γαστρεντερίτιδα ή αναστάτωση στο στομάχι
• Ουρολοίμωξη (κυστίτιδα)
• Γενικό αίσθημα αδιαθεσίας, μεγάλη κόπωση ή συμπτώματα τύπου γρίπης
• Ερυθρότητα ή εκροή γύρω από τη Hickman ή άλλη κεντρική γραμμή
• Ρίγος μετά από διέγερση του Hickman ή άλλης κεντρικής γραμμής

Ο Ιατρός, βάσει του ιστορικού και της κλινικής σας εικόνας, θα αποφασίσει κατά πόσο θα λάβετε χημειοθεραπεία σε ενέσιμη μορφή στο κέντρο ή σε μορφή χαπιών στο σπίτι σας.

Τα φάρμακα της χημειοθεραπείας εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και αποβάλλονται μέσω των βιολογικών υγρών του σώματος. Η περίοδος αποβολής της χημειοθεραπείας εξαρτάται από το είδος του φαρμάκου. Η υψηλότερη συγκέντρωση σε εκκρίσεις είναι συνήθως κατά τη διάρκεια της έκχυσης και τις πρώτες 48 ώρες μετά τη χορήγηση της χημειοθεραπείας. Τα βιολογικά υγρά στα οποία βρίσκονται τα φάρμακα είναι το αίμα, τα ούρα, τα κόπρανα, τα δάκρυα, το σάλιο, ο εμετός, ο ιδρώτας, το σπέρμα και τα κολπικά υγρά.

Μέτρα προστασίας κατά τη διάρκεια χορήγησης της χημειοθεραπείας και για 48 ώρες μετά:

1. Μετά τη χρήση της τουαλέτας κλείστε το καπάκι της λεκάνης και πατήστε το καζανάκι δύο φορές διαδοχικά για να γίνει καλό ξέπλυμα της λεκάνης.
2. Είναι πιο ασφαλές άντρες και γυναίκες να κάθονται στην τουαλέτα έτσι ώστε να μη λερώνεται εξωτερικά.
3. Καλό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό (όχι ζεστό) μετά τη χρήση της τουαλέτας.
4. Χρησιμοποιείστε χαρτοπετσέτα για να στεγνώσετε τα χέρια σας.
5. Αν έχετε κάνει εμετό στην τουαλέτα, αδειάστε το καζανάκι δύο φορές διαδοχικά και καθαρίστε την εξωτερική επιφάνεια της με σαπούνι και νερό. Αν έχετε κάνει εμετό σε δοχείο αδειάστε το προσεκτικά στην τουαλέτα, ξεπλύνετε το δοχείο καλά με σαπούνι και νερό. Ρίξτε το περιεχόμενο στην τουαλέτα και αδειάστε δυο φορές το καζανάκι. Σκουπίστε το δοχείο με χαρτοπετσέτα. Το δοχείο αυτό να χρησιμοποιείται μόνο για έμετο. Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείται δοχείο μίας χρήσης.
6. Τo άτομο που ασχολείται με την ατομική σας υγιεινή να χρησιμοποιεί γάντια μιας χρήσης και να πλένει καλά τα χέρια του μετά την αφαίρεσή τους. Αν κατά λάθος, έρθει σε επαφή με υγρά του σώματος σας, θα πρέπει να ξεπλύνει καλά την περιοχή με σαπούνι και νερό.
7. Ο ρουχισμός σας να πλένεται ξεχωριστά από τον ρουχισμό των υπολοίπων μελών της οικογένειας στο πλυντήριο ρούχων σε πρόγραμμα με πρόπλυση και κυρίως πλύση. Αποφύγετε το πλύσιμο με σαπούνι και νερό.
8. Κατά την σεξουαλική επαφή να γίνεται χρήση προφυλακτικού.
9. Τα χρησιμοποιημένα γάντια και υλικά μίας χρήσης καθώς επίσης σερβιέτες και πάνες να τοποθετούνται και να δένονται καλά μέσα σε πλαστική σακούλα πρώτα και μετά να ρίχνονται στον κάλαθο σκουπιδιών.
10. Οι έγκυες και οι μητέρες που θηλάζουν προτιμότερο να αποφεύγουν να ασχοληθούν με οτιδήποτε έχει χρησιμοποιηθεί από τον ασθενή.

Επιπρόσθετα μέτρα προστασίας για την Χημειοθεραπεία από το στόμα

1. Φυλάγετε τα φάρμακα της χημειοθεραπείας σε ασφαλές μέρος, μακριά απο παιδιά και κατοικίδια. Ακολουθείστε τις οδηγίες των φαρμακοποιών.
2. Σε κάθε κουτί με φάρμακα χημειοθεραπείας τοποθετείται από το φαρμακείο κίτρινη αυτοκόλλητη ετικέτα με την ένδειξη.
   ΚΥΤΤΑΡΟΣΤΑΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ
   ΠΡΟΣΟΧΗ στο χειρισμό
   Χρησιμοποιείστε προστατευτικά γάντια
3. Μετά τη λήψη των χαπιών χημειοθεραπείας πλένετε τα χέρια σας με σαπούνι και νερό.
4. Αν το χάπι θα σας το δώσει άλλο άτομο, μπορεί να το ρίχνει στο πώμα ή να φορά γάντια μιας χρήσης αν θα το πιάσει με το χέρι του.
5. Αν υπάρχει δυσκολία στην κατάποση του φαρμάκου, θα πρέπει να ενημερώνεται ο ιατρός. Δεν πρέπει να τεμαχίζονται τα χάπια ή να αφαιρείται το περίβλημα απο τις κάψουλες. Καταπίνονται ολόκληρα χωρίς να μασώνται ή να θρυμματίζονται.
6. Αν κάνετε εμετό μετά που θα πάρετε τα χάπια μην πάρετε άλλη δόση. Ενημερώστε τον ιατρό.
7. Αν κατά λάθος έχετε πάρει περισσότερα χάπια ή κάψουλες ενημερώστε τον ιατρό σας.
8. Αν έχουν περισσέψει χάπια ή κάψουλες, επιστρέφονται στο φαρμακείο για τον κατάλληλο χειρισμό. Μη ρίχνετε χάπια ή κάψουλες χημειοθεραπείες στην τουαλέτα ή στα σκουπίδια.

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι η χημειοθεραπεία δεν εκπέμπεται από άτομο σε άτομο.
Είστε ελεύθεροι να αγκαλιαστείτε με τα αγαπημένα σας άτομα, σύζυγο, παιδιά, εγγόνια.
Απλά τηρείστε όλα τα πιο πάνω και τότε δεν υπάρχει λόγος να φοβάστε.

Οι διατροφικές συστάσεις:

1. Διατήρηση του σωματικού βάρους και του λίπους στο φυσιολογικό επίπεδο (ΔΜΣ = Βάρος (kg)/(ύψος σε μέτρα2)= 18,5-24,99).
2. Αναγνώριση και αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών που εμφανίζονται λόγω των θεραπειών.
3. Κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων (τουλάχιστον 6 ημερησίως). 3 κύρια γεύματα (πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) και 3 ενδιάμεσα μικρότερα, ως σνακ (δεκατιανό, απογευματινό, και προ του ύπνου).
4. Αποφυγή ροφημάτων με πρόσθετη ζάχαρη, πχ. αναψυκτικά, φρουτοποτά κτλ.
5. Περιορισμός κατανάλωσης κόκκινου κρέατος και επεξεργασμένου κρέατος. Όπως επίσης και μοσχαριού,  χοιρινού και αρνίσιου κρέατος.
6. Αποφυγή ή και περιορισμός της κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών, στα 2 ημερησίως για τους άνδρες και στο 1 ημερησίως για τις γυναίκες.
7. Περιορισμός κατανάλωσης αλμυρών τροφίμων καθώς και εκείνων που συντηρούνται σε αλάτι ή επεξεργάζονται με αλάτι.  Π.χ. Μπισκότα, κέικ, γαριδάκια, πατατάκια, κράκερ, ψωμί, κριτσίνια, αλατισμένα κονσερβοποιημένα τρόφιμα, επεξεργασμένα τρόφιμα (π.χ κρέατα τύπου σαλάμι, πεπερόνι, χοτ ντογκ, λουκάνικα, ζαμπόν), τρόφιμα ντελικατέσεν και τρόφιμα τύπου φαστ φουντ, παστά ή καπνιστά κρέατα και ψάρια, έτοιμες σάλτσες-σως, σούπες εμπορίου, κ.α.
8. Εκμεταλλευτείτε τις στιγμές που αισθάνεστε καλά για να φάτε ένα πλούσιο γεύμα.
9. Επιλογή τροφίμων που είναι εύκολα στην μάσηση, κατάποση, πέψη.
10. Ένταξη της φυσικής δραστηριότητας στη καθημερινότητα.

Ναυτία

1. Κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων. Καταναλώνοντας μικρά και συχνά γεύματα, το αίσθημα της ναυτίας περιορίζεται.
2. Καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας, προτείνεται να πίνετε με αργό ρυθμό υγρά. Αποφύγετε την κατανάλωση νερού ή άλλων ροφημάτων κατά τη διάρκεια του γεύματος.
3. Ξέπλυμα στόματος, πριν και μετά το φαγητό.
4. Τα φαγητά να βρίσκονται σε θερμοκρασία δωματίου.
5. Προτίμηση φαγητών που δεν έχουν έντονη μυρωδιά.
6. Επιλογή τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες (π.χ. λευκό ψωμί, δημητριακά πρωινού χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, ρύζι, μακαρόνια κλπ) και χαμηλής με μέτριας περιεκτικότητας σε λίπος (λάδι, μαργαρίνη, βούτυρο, ελιές, αβοκάντο κλπ).
7. Επιλογή εύπεπτων τροφών, οι οποίες να καταναλώνονται με αργό ρυθμό.
8. Δοκιμή φαγητών που περιέχουν πιπερόριζα (ginger).
9. Αν η ναυτία παρατηρείται το πρωί, δοκιμάστε να καταναλώσετε φρυγανιά ή κράκερ πριν σηκωθείτε από το κρεβάτι.
10. Ιδανικές για την προετοιμασία του φαγητού σας θεωρούνται οι στιγμές της ημέρας που δε νιώθετε ναυτία.
11. Κατανάλωση των αγαπημένων σας φαγητών τις περιόδους που δεν νιώθετε ναυτία.
12. Μετά το πέρας του γεύματος, προτείνεται να σηκώνεστε από το τραπέζι.

Να Αποφύγονται

1. Τα πολύ γλυκά, πικάντικα, με έντονη γεύση και οσμή τρόφιμα όπως τηγανιτά φαγητά, καραμέλες, κέικ, σκόρδο, κρεμμύδι κ.α.
2. Το κυρίως γεύμα ή ένα από τα ενδιάμεσα σνακ πριν την θεραπεία (περίπου 2-3 ώρες πριν). Το φαγητό σε συνδυασμό με το είδος της θεραπείας κάνει το αίσθημα της ναυτίας εντονότερο.

Απώλεια Όρεξης

1. Κατανάλωση 5-6 μικρών γευμάτων αντί για 3 μεγάλα. Με τα μικρά και συχνά γεύματα, το στομάχι υφίσταται λιγότερη πίεση με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται καλύτερη πέψη και απορρόφηση των τροφών.
2. Επιλογή τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες, πρωτεΐνη (κρέας, πουλερικά, ψάρι, ασπράδια αυγών- τα οποία δεν έχουν καθόλου λίπος-, τυρί κλπ) και θρεπτικά συστατικά.
3. Κατανάλωση μεγαλύτερων γευμάτων όταν αισθάνεστε καλά και είστε ξεκούραστοι.
4. Ένα μικρό σνακ πριν τον βραδινό ύπνο, προσδίδει θερμίδες, χωρίς να επηρεάσει την όρεξη σας.