Το σχήμα και η αγωγή που επιλέγεται είναι ανάλογη του κάθε ασθενούς, του ιστορικού και της κλινικής του εικόνας. Χρησιμοποιούνται σχήματα, τα οποία έχουν αποδειχθεί μέσα από μελέτες και προηγούμενη εμπειρία ότι είναι αποτελεσματικά στη πλειοψηφία των ασθενών σε μια συγκεκριμένη περίπτωση νόσου. Η ανταπόκριση στο φάρμακο ή στο συνδυασμό φαρμάκων που θα χρησιμοποιηθούν ανάλογα με την κάθε περίπτωση, εξαρτάται πάντα από τον κάθε ασθενή ξεχωριστά. Αν δεν αποδειχθεί αποτελεσματική, τότε σε συνεννόηση με το γιατρό, μελετώνται και προτείνονται άλλα σχήματα και συνδυασμοί, τα οποία αντιστοιχούν στον κάθε ασθενή.
Υπάρχουν περιπτώσεις χημειοθεραπευτικών φαρμάκων, των οποίων οι παρενέργειες είναι πολύ λίγες και η καθημερινότητα των ασθενών να μην επηρεαστεί, παρά στο ελάχιστο. Κάποια άλλα είδη θεραπείας, μπορεί να προκαλέσουν περαιτέρω παρενέργειες, οι οποίες είναι γνωστές και θα έχετε ενημερωθεί από το γιατρό σας για αυτές, πριν την έναρξη της θεραπείας.
Αναλόγως και της φυσικής κατάστασης του ασθενούς, κάποιοι ασθενείς δεν παρουσιάζουν καμία παρενέργεια και επομένως νιώθουν καλά, κάποιοι άλλοι ασθενείς όμως μπορεί να παρουσιάσουν παρενέργειες περισσότερες από τις αναμενόμενες. Γενικότερα, η καθημερινότητα, πολλών εκ των ασθενών επηρεάζεται έστω και λίγο. Πρέπει να σημειωθεί, ότι οι παρενέργειες είναι κάτι παροδικό και οι ασθενείς επανέρχονται στην πρότερη τους κατάσταση μόλις ολοκληρωθεί η χημειοθεραπεία.
Η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες από όλα τα συστήματα του οργανισμού, συνήθως ήπιας ή μέτριας σοβαρότητας. Πιο συνηθισμένη είναι η μυελοτοξικότητα που εκδηλώνεται σαν αναιμία (πτώση του αιματοκρίτη που προκαλεί αίσθημα αδυναμίας και κόπωσης), λευκοπενία – ουδετεροπενία (πτώση των λευκών αιμοσφαιρίων που προκαλεί ευαισθησία στις λοιμώξεις) και θρομβοπενία (πτώση των αιμοπεταλίων που προκαλεί αιμορραγική προδιάθεση). ‘Άλλη πολύ συνηθισμένη παρενέργεια είναι η ναυτία, τάση για εμετό, και ο εμετός που συνήθως συμβαίνει τις πρώτες μέρες της χημειοθεραπείας. Η νευροτοξικότητα εμφανίζεται σταδιακά μετά από πολλούς κύκλους και κυρίως εκδηλώνεται με μούδιασμα (αιμωδία) στα δάχτυλα και σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να φτάσει σε σημείο να πέφτουν μικρά αντικείμενα από τα χέρια ή να προκαλέσει αστάθεια. Γενικά η χημειοθεραπεία, σπάνια μπορεί να επηρεάσει και άλλα όργανα και να παρουσιάσει ωτοτοξικότητα, δερματική τοξικότητα (εξάνθημα κλπ), καρδιοτοξικότητα, ηπατοτοξικότητα, νεφροτοξικότητα κ.ά.
Μια τοξικότητα που δεν επηρεάζει τον οργανισμό αλλά είναι σημαντική για τον ασθενή είναι η απώλεια των μαλλιών (αλωπεκία) που προκαλείται από ορισμένα πολύ σημαντικά φάρμακα π.χ. ανθρακυκλίνες, ταξάνες.
Οι πλείστες παρενέργειες, απόρροια της χημειοθεραπευτικής αγωγής, προλαμβάνονται, αφού δίδεται στους ασθενείς φαρμακευτική αγωγή με σκοπό την πρόληψη τους. Πριν την έναρξη της αγωγής, τις πλείστες φορές δίδονται ενδοφλεβίως στους ασθενείς, αντιεμετικά, αντιαλλεργικά, και άλλα βοηθητικά φάρμακα. Επίσης μετά την ολοκλήρωση του κύκλου, για προληπτικούς λόγους, δίδεται αγωγή με σκοπό να αντιμετωπιστούν άμεσα τυχόν παρενέργειες που μπορεί να προκύψουν, όπως ναυτία, εμετός ή διάρροια.
Οι παρενέργειες των χημειοθεραπειών μπορούν να είναι ήπιες και να μην χρειάζονται αντιμετώπιση. Σε κάποιες σπάνιες φορές σοβαρές και να απαιτούν αντιμετώπιση είτε στο σπίτι είτε στο Νοσοκομείο.
Ανάλογα με το είδος της χημειοθεραπευτικής αγωγής μπορεί να συστηθούν κάποιες προφυλάξεις. Γενικά σε όλες τις χημειοθεραπείες και ειδικά στον πρώτο κύκλο συστήνεται ο ασθενής να αποφεύγει άτομα με λοίμωξη π.χ. ιώσεις για τη περίπτωση που υπάρξει λευκοπενία. Με την ίδια λογική να μην εκτίθεται σε χώρους με πολλά άτομα, όπως στις οδηγίες για τη γρίπη. Συχνά σε θεραπείες που προκαλούν ευκοίλιότητα π.χ. Xeloda, Tyverb δίνονται ανάλογες διατροφικές οδηγίες.
Είναι σημαντικό ο ασθενής να μπορεί να διακρίνει σημεία σχετικά με τοξικότητες π.χ. αναιμία, αιμορραγία ή αιμορραγικό εξάνθημα λόγω θρομβοπενίας κλπ.
Γενικά η μόνη οδηγία που συστήνεται για όλες τις χημειοθεραπείας είναι η λήψη ελαφράς τροφής τη μέρα της αγωγής και τις αμέσως επόμενες ημέρες που μπορεί να παρουσιαστεί η ναυτία και ο εμετός.
Σε όλο το κύκλο, καλό είναι να αποφεύγονται οι τροφικές ακρότητες π.χ. μεγάλη ποσότητα φαγητού με αλκοόλ κλπ. Ιδιαίτερη περίπτωση πρέπει να θεωρηθούν οι θεραπείες στις οποίες αναμένεται διάρροια π.χ. Xeloda, Tyverb. Ήδη αναφέρθηκε ότι πρέπει να δίνονται ανάλογες διατροφικές οδηγίες.
Πρακτικά ένα μήνα μετά την ολοκλήρωση της αγωγής, δεν μπορεί να ανιχνευτεί φάρμακο στον οργανισμό και επομένως όλες οι τυχόν παρενέργειες – τοξικότητα εξαφανίζονται π.χ. αιματολογική τοξικότητα ναυτία κλπ ή δεν επιδεινώνονται π.χ. νευροτοξικότητα. Η δεύτερη περίπτωση σημαίνει ότι τα όργανα που επηρεάστηκαν από τη ΧΘΠ έχουν υποστεί ένα κάποιο βαθμό βλάβης και χρειάζεται χρόνος για να επανέλθουν στην αρχική τους κατάσταση. Υπάρχουν και εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις επιμένουσας ή μόνιμης βλάβης, εάν η αντίστοιχη τοξικότητα δεν είχε αντιμετωπιστεί έγκαιρα π.χ. καρδιοτοξικότητα.
Καμία χημειοθεραπεία δεν επηρεάζει άμεσα τη σεξουαλική ζωή. Έμμεσα η σεξουαλική ζωή μπορεί να επηρεαστεί σε περίπτωση ορισμένων παρενεργειών που προαναφέρθηκαν στο βαθμό που μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής και την ψυχολογία του ασθενούς.
Παρόλο που τα περισσότερα χημειοθεραπευτικά φάρμακα, προκαλούν παροδική στειρότητα, οι ασθενείς οφείλουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας τους, να λαμβάνουν προφυλάξεις. Πρέπει να τονιστεί ότι οι γυναίκες, κατά τη διάρκεια της θεραπείας, δεν πρέπει να μείνουν έγκυες, και οι άνδρες να μην κάνουν παιδί. Τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα που δίδονται, είναι πιθανόν να βλάψουν το έμβρυο. Γενικά συστήνεται μεσοδιάστημα τουλάχιστον ενός χρόνου για εγκυμοσύνη. Ειδικά για τον καρκίνο μαστού που συχνά είναι ορμονοεξαρτόμενος η παραπάνω γενική σύσταση πρέπει να εξατομικεύεται.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι κάποιες φορές η στειρότητα είναι μόνιμη. Για το λόγο αυτό, πριν την έναρξη της θεραπείας, ο γιατρός θα συστήσει, ειδικά σε νεαρά άτομα, την αποθήκευση ωαρίων και σπέρματος.
Πολλοί ασθενείς κατατάσσουν την τριχόπτωση ως την πιο φοβερή εμπειρία από τις παρενέργειες της χημειοθεραπείας. Η ψυχολογική επίδραση, απόρροια της απώλειας μαλλιών, έχει δραματική επίδραση στην αυτοεκτίμηση.
Το σύστημα Scalp Coοling Orbis II της εταιρείας Paxman, δημιουργήθηκε για αυτόν ακριβώς το λόγο, για να αντιμετωπιστούν, όχι μόνο η αλωπεκία, αλλά κυρίως για να διατηρηθεί η αυτοεκτίμηση και να εμποδιστεί η αρνητική ψυχολογική επίδραση από την απώλεια μαλλιών.
Η ψύξη του κρανίου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση της αλωπεκίασης, η οποία προκαλείται σε ορισμένες φορές από τη χημειοθεραπεία, και έχει θετικό αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη, τη δύναμη και την ελπίδα αυτών που επιλέγουν να το χρησιμοποιήσουν, παράλληλα με τη θεραπεία τους.
Η ψύξη του τριχωτού της κεφαλής είναι μια απλή θεραπεία που μπορεί να αποτρέψει την τριχόπτωση, η οποία πιθανόν να προκληθεί από ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην χημειοθεραπεία. Η χρήση της ψύξης του τριχωτού της κεφαλής ή «κρύα καλύμματα» είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος καταπολέμησης της τριχόπτωσης, ως απόρροιας της χημειοθεραπευτικής αγωγής. Η νέα αυτή τεχνολογία, η οποία βρήκε εφαρμογή στο Scalp Coοling, επιτρέπει τη διατήρηση και προστασία των μαλλιών κατά την αγωγή.
Αυτό, για τους ασθενείς, συνεπάγεται ευκαιρία να ξανακερδίσουν κάποιο έλεγχο, να διατηρήσουν την ιδιωτική τους ζωή και να κρατήσουν μια θετική στάση απέναντι στη θεραπεία.
Τα μαλλιά δεν πέφτουν σε κάθε χημειοθεραπευτική αγωγή. Αυτό εξαρτάται από τα φάρμακα τα οποία χρησιμοποιούνται στην θεραπεία του εκάστοτε ασθενούς. Η ιατρική μας ομάδα, θα σας ενημερώσει προτού προχωρήσετε στην αγωγή σας και θα σας δοθεί η επιλογή για χρήση του Scalp Coοling.
Η χημειοθεραπεία λειτουργεί στοχεύοντας όλα τα ταχέως διαιρούμενα κύτταρα στο σώμα. Τα μαλλιά είναι το δεύτερο ταχύτερο διαχωριστικό στοιχείο στο σώμα και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλά φάρμακα χημειοθεραπείας προκαλούν απώλεια μαλλιών. Τα θυλάκια της τρίχας, τα οποία βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης, δέχονται επίθεση, με απώλεια μαλλιών περίπου 2 βδομάδες, μετά την έναρξη της χημειοθεραπείας.
Η βλάβη που προκαλεί η χημειοθεραπεία στο θυλάκιο των τριχών μπορεί να ανακουφιστεί από τη ψύξη του τριχωτού της κεφαλής. Λειτουργεί μειώνοντας με ακρίβεια τη θερμοκρασία του τριχωτού της κεφαλής σε συγκεκριμένη θερμοκρασία, πριν, κατά τη διάρκεια και και μετά την χορήγηση της θεραπείας. Εν συνεχεία, μέσω αυτής της τεχνολογίας, η ροή του αίματος στα ωοθυλάκια των μαλλιών και μπορεί να αποτρέψουν ή να ελαχιστοποιήσουν την απώλεια μαλλιών.
Το σύστημα Scalp Coοling Orbis II της εταιρείας Paxman, με καινοτόμο σχεδιασμό, προσφέρει μια άνετη και ανεκτή επιλογή σε σχέση με άλλες μεθόδους ψύξης του τριχωτού της κεφαλής λόγω της εκμετάλλευσης της νέας, προαναφερθείσας, τεχνολογίας.
Το μηχάνημα τίθεται κάθε φορά σε εφαρμογή, 30 λεπτά πριν την έγχυση της χημειοθεραπευτικής αγωγής, κατά τη διάρκεια της έγχυσης και έως και 90 λεπτά μετά την έγχυση του φαρμάκου.
Πολλές χιλιάδες ασθενείς, σε όλη την έκταση του κόσμου, έχουν διατηρήσει τα μαλλιά τους κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας τους, χρησιμοποιώντας το σύστημα ψύξης της κεφαλής της εταιρείας Paxman, το οποίο έχει έρθει και χρησιμοποιείται στην Κύπρο, μόνο από το Γερμανικό Ογκολογικό Κέντρο.
Η επιτυχημένη ψύξη του τριχωτού της κεφαλής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως τον τύπο και το στάδιο του καρκίνου, το χημειοθεραπευτικό σχήμα, την ηλικία, τον τύπο των μαλλιών, την κατάσταση των μαλλιών και τη γενική υγεία του ασθενούς. Είναι σημαντικό να καταλάβετε ότι η απώλεια μαλλιών ποικίλει αναλόγως του ατόμου και η διατήρηση των μαλλιών δεν είναι εγγυημένη.
Έρευνες έχουν δείξει, ότι η ψύξη του τριχωτού της κεφαλής, είναι πολύ αποτελεσματική μέθοδος σε ένα ευρύ φάσμα θεραπευτικών σχημάτων χημειοθεραπείας. Μπορεί να έχετε κάποια τριχόπτωση και γενική αραίωση των μαλλιών με τη χρήση της ψύξης του τριχωτού της κεφαλής αλλά είναι και ο φυσικός κύκλος αποβολής των μαλλιών. Εάν έχετε κάποια τριχόπτωση, η εταιρεία που το έχει κατασκευάσει, ενθαρρύνει την συνέχιση της διαδικασίας, αφού βάσει εμπειριών ασθενών που το έχουν χρησιμοποιήσει, πολλοί ασθενείς αναφέρουν ανάπτυξη τριχών κατά την χημειοθεραπεία τους και κατά τη χρήση της ψύξης του τριχωτού της κεφαλής. Η νέα τριχοφυΐα προστατεύεται επίσης από τη χημειοθεραπεία.
Γενικότερα:
Το port-a-cath (εν συντομία Port), είναι μία μικρή συσκευή που τοποθετείται κάτω από το δέρμα, στο δεξί μέρος του στήθους. Διαθέτει έναν καθετήρα ο οποίος μέσα από μια μεγάλη φλέβα φτάνει στο δεξί μέρος της καρδιάς που ονομάζεται άνω κοίλη φλέβα, vena cava superior. Το port-a-cath χρησιμοποιείται για την ενδοφλέβια χορήγηση υγρών, για μεταγγίσεις αίματος, χημειοθεραπευτικών και άλλων φαρμάκων. Χρησιμοποιείται επίσης για αιμοληψία. Η συσκευή μπορεί να παραμείνει στο σημείο που τοποθετήθηκε επί εβδομάδες ή και μήνες, και βοηθά στο να αποφευχθεί η ανάγκη για πολλαπλές χρήσεις ενέσεων.
Μετά την εμφύτευση του port-a-cath, θα έχετε στη περιοχή δεξιού στήθους, κάτω από το δέρμα, 2 μικρά επιθέματα που καλύπτουν τις δύο τομές.
Θυμηθείτε: Πριν την αλλαγή του επιθέματος, πλύνετε σχολαστικά τα χέρια σας µε σαπούνι και νερό για πάνω από 20 δευτερόλεπτα. Αφαιρέστε προσεκτικά το υπάρχον επίθεμα και σκουπίστε την περιοχή.
Ειδοποιήστε το γιατρό σας σε κάθε περίπτωση που παρατηρήσετε πρήξιμο ή μελανιά στην περιοχή, πύο ή υγρό, τοπική ερυθρότητα, θερμότητα ή ευαισθησία στο σημείο των τομών, καθώς επίσης και αν εμφανίσετε πυρετό πάνω από 38°C, καθώς είναι σημεία πιθανής λοίμωξης.
Επιπλέον, αμέσως μετά την εμφύτευση πιθανά να αισθανθείτε ενόχληση ή πόνο στην περιοχή των τομών αλλά υποχωρεί μετά το δεύτερο 24ωρο. Μπορείτε να λάβετε ένα ήπιο παυσίπονο αν το χρειάζεστε. Σε περίπτωση που ο πόνος παραμένει ή αυξάνεται, καλέστε το γιατρό σας.
Το σύστημα port-a-cath απαιτεί ξέπλυμα κάθε 4 – 6 εβδομάδες εφόσον δεν χρησιμοποιείται. Αυτό γίνεται για να αποφευχθεί η απόφραξη του καθετήρα αφού αν αποφραχτεί δεν θα είναι λειτουργικό και πιθανό να χρειαστεί η αφαίρεσή του.